Afgesneden van de Europese Unie worden zowel de economische als de geopolitieke belangen van het Verenigd Koninkrijk gediend door een consequente Amerikaanse koers.

(Artikel door professor Marc De Vos, oprichter Itinera Institute en laureaat Prijs voor de Vrijheid 2019, zoals oorspronkelijk gepubliceerd in Trends van 13 april 2023.)

Zeven jaar geleden startte in het Verenigd Koninkrijk de campagne over het brexitreferendum. Dat was de tijd van nostalgie over een globaal Verenigd Koninkrijk, van beloftes over Britse dotaties die van Brussel naar de nationale gezondheidszorg zouden terugvloeien, van geloof in Britse eilandgrenzen te midden van een Europese vluchtelingenzee. De uitkomst is welbekend. Ze wordt als een afgang gezien, in toenemende mate ook in het Verenigd Koninkrijk zelf.

Brexit had de pech van slechte timing. Rekenen op de globalisering om zich als eilandnatie mondiaal te promoten en tegelijk zelf de deglobalisering in Europa organiseren: dat viel tegen. Toen kwam corona. Dan de oorlog. Het Verenigd Koninkrijk bleek Europa en zijn markt veel meer nodig te hebben dan omgekeerd. Een generatie Britse politici, een lange traditie van een conservatieve bestuurspartij, is opgeofferd aan die evidentie. Grote delen van het Britse establishment zijn bezweken onder het navolgende brexit-exorcisme. Het gaat steeds meer over hoe en wanneer de Britten de brexit kunnen terugdraaien.

Maar timing maakt de brexit op één vlak historisch: de geopolitiek. De Russische invasie van Oekraïne brengt op het Europese continent de Verenigde Staten aan zet en kristalliseert op wereldschaal het grotemachtenconflict tussen de Verenigde Staten en China. Bevrijd van de Europese consensuspolitiek heeft het Verenigd Koninkrijk zich daarbij ontpopt als een bondgenoot van Amerika in de strategische configuratie van een nieuwe koude oorlog.

Het is welbekend dat Groot-Brittannië via de NAVO vooroploopt, samen met de Verenigde Staten, in directe militaire steun aan Oekraïne. De Britse regering steunt ook formeel een mogelijk NAVO-lidmaatschap voor Oekraïne. Minder bekend is de parallelle strategie van Groot-Brittannië en de Verenigde Staten in Azië. De AUKUS-alliantie verbindt de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Australië in een pact dat de kern vormt van een NAVO-achtig verband in Zuidoost-Azië.

Door en met het Verenigd Koninkrijk is AUKUS deels een brexitfenomeen. Op militair en veiligheidsvlak wordt de alliantie geflankeerd door een nieuwe assertieve en prowesterse realiteit in Japan en de Filipijnen, met dank aan de Verenigde Staten. Op handelsvlak wordt ze gestut door het Trans-Pacifisch Partnerschap, een vrijhandelsverdrag tussen onder andere Japan, Vietnam, Canada, Singapore en Australië, eind vorige maand uitgebreid met… Groot-Brittannië.

Zowel in Europa, via de NAVO, als in Azië is Groot-Brittannië dus een wegbereider voor en een verlengstuk van Amerika. Het is een rol die Groot-Brittannië historisch als gegoten past, maar die het moeilijk zonder de brexit had kunnen spelen. Zonder de brexit zou het Verenigd Koninkrijk zelf geen handelsverdragen in Azië kunnen sluiten. Zonder de brexit zou het Verenigd Koninkrijk moeilijk ongestoord geostrategisch in tandem met de Verenigde Staten kunnen handelen. Binnen de Europese Unie heerst veel meer ambivalentie ten aanzien van een binaire wereldorde op maat van een Amerikaans-Chinees conflict.

In Duitsland zijn handel en nijverheid de nationale prioriteit nummer één nu oorlog, energie, deglobalisering en klimaat alles hypothekeren. Daarin heeft Duitsland China nodig. Frankrijk koestert als vanouds eigen geopolitieke ambities die niet sporen met de Amerikaanse. President Macron is een rasechte Gaullist die naar Peking reist om er zowaar een entente met China te exploreren. Afgesneden van de Unie worden zowel de economische als de geopolitieke belangen van het Verenigd Koninkrijk gediend door een consequente Amerikaanse koers. Dat is misschien wel de belangrijkste erfenis van de brexit.